Każda gmina w Polsce posiada swój niepowtarzalny i wyjątkowy potencjał rozwojowy. Niestety, nie każdej z nich  udaje się go efektywnie wykorzystać. Pomoc w tym zakresie proponuje Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju. Oferujemy nie tylko radę i wsparcie w realizacji planowanych przez samorząd lokalny przedsięwzięć, ale także zaangażowanie i poświęcenie w służbie dobra gminy połączone z obiektywnym spojrzeniem na jej możliwości.

Rozwój każdej gminy musi odbywać się wielokierunkowo, a jednocześnie harmonijnie. Dzięki temu można maksymalnie wykorzystać możliwości gminy i najpełniej przysłużyć się jej mieszkańcom. Dlatego działania Stowarzyszenia Na Rzecz Rozwoju obejmują zróżnicowany zakres sfer, w jakich możliwa jest poprawa funkcjonowania danej lokalności. Nasze starania obejmują między innymi:

• Wspomaganie wzrostu gospodarczego w gminie;
• Stymulowanie wzrostu zatrudnienia;
• Aktywizowanie rozwoju usług i zasobów społecznych;
• Wspomaganie wzrostu dobrobytu i jakości życia mieszkańców danego rejonu;
• Stymulowanie restrukturyzacji działań gospodarczych w gminie;
• Wspomaganie rozwoju infrastruktury gminy;
• Pomaganie w zwiększeniu atrakcyjności inwestycyjnej gminy;
• Pobudzanie rozwoju technologicznego i wprowadzania innowacji w gminie;
• Pomoc w poprawianiu stanu środowiska naturalnego w gminie;
• Propagowanie wzbogacania tożsamości mieszkańców gminy;
• Poprawa wizerunku gminy;
• Wspomaganie procesów integracyjnych wewnątrz gminy.

Szczególny nacisk Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju kładzie na odpowiednie przygotowanie dokumentów istotnych z punktu widzenia rozwoju każdej gminy. Są to między innymi:

• Strategia Rozwoju Gminy;
• Wieloletni Plan Inwestycyjny;
• Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego;
• Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego.

Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju stara się, by wszelkie plany inwestycji, jakie tworzy gmina, nie tylko były adekwatne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego gminy, ale przede wszystkim uwzględniały interesy mieszkańców danego obszaru. Nasza współpraca z samorządem lokalnym polega na pomocy w stworzeniu dokumentacji, która w optymalny sposób równoważy korzyści wszystkich podmiotów gminy, czyli zarówno prywatnych jednostek, jak i przedsiębiorstw. Staramy się doradzić, jak najefektywniej wykorzystać fundusze materialne gminy, jej kapitał ludzki i dobra przyrody.

Strategia Rozwoju Gminy to długookresowy plan działania, określający strategiczne cele rozwoju gminy i przyjmujący takie kierunki oraz priorytety działania, które są niezbędne dla realizacji przyjętych zamierzeń rozwojowych. Ustalenia zawarte w strategii rozwoju stanowią podstawę do prowadzenia przez władze gminy długookresowej polityki rozwoju społeczno-gospodarczego. Wokół jej ustaleń koncentrują się działania władz samorządowych, zmierzające do zapewnienia jak najlepszych warunków życia mieszkańców gminy oraz tworzenia sprzyjających warunków dla jej dalszego rozwoju gospodarczego.

Strategia rozwoju gminy to:

• jeden z podstawowych instrumentów zarządzania gminą,
• wyznacznik działania władz samorządowych,
• czynnik determinujący sukcesy lub niepowodzenia rozwojowe gminy.

Dobrze skonstruowana strategia rozwoju gminy pełni wiele funkcji istotnych z punktu widzenia całej społeczności lokalnej. Można zidentyfikować ogromną liczbę korzyści płynących z posiadania odpowiedniej strategii rozwoju przez gminy. Najważniejsze z nich to:

• Identyfikacja interesów i potrzeb społeczności lokalnej oraz umożliwienie ich respektowania;
• Eliminacja konfliktu interesów różnych podmiotów gminy;
• Umożliwienie harmonizowania przedsięwzięć realizowanych w gminie;
• Zapewnienie mieszkańcom i podmiotom gospodarczym poczucia stabilizacji;
• Ograniczenie chwiejności decyzyjnej;
• Określenie zasad działania władz samorządowych;
• Kreowanie korzystnego wizerunku gminy;
• Ułatwienie pozyskiwania dodatkowych środków przeznaczonych na rozwój;
• Określenie przyszłych kierunków rozwoju gminy;
• Umożliwienie identyfikacji i przeciwdziałania potencjalnym zagrożeniom dla rozwoju lokalnego;
• Zwiększenie efektywności wykorzystania środków poprzez koncentrację na najważniejszych problemach;
• Zwiększenie elastyczności gminy wobec zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań działań w gminie.

Nie każda strategia rozwoju przynosi korzyść społecznościom lokalnym. Nieodpowiednio skonstruowana strategia może stać się zagrożeniem dla postępu w realizacji jej celów. Dlatego ważne jest, by w procesie konstrukcji oraz wdrażania strategii zachowane zostały zasady jej poprawnego tworzenia. Czynniki warunkujące sukces strategii rozwoju gminy to:

• Zaangażowanie władz gminy oraz jej mieszkańców w proces konstruowania strategii;
• Wybór efektywnego lidera i instytucjonalizacja procesu tworzenia strategii;
• Wiarygodność i poprawność źródeł informacji, na których opiera się konstruowanie strategii rozwoju danej gminy;
• Sprawny mechanizm wyboru skutecznych narzędzi realizacji celów określonych w strategii rozwoju gminy;
• Efektywne działanie struktur zarządzania procesem wdrażania strategii rozwoju gminy w życie;
• Kontrola i monitoring procesu wdrażania strategii.

Wieloletni Plan Inwestycyjny (WPI) jest narzędziem systematyzacji procesu realizowania najważniejszych zadań inwestycyjnych planowanych przez gminę. Umożliwia on urzeczywistnienie celów wyznaczonych w Strategii Rozwoju Gminy. Wieloletni Plan Inwestycyjny sporządzany jest w formie zestawień planowanych przedsięwzięć, usystematyzowanych według nadanych im priorytetów. Każde przedsięwzięcie uwzględnia termin realizacji oraz wysokość nakładów finansowych potrzebnych do jego wykonania. Wieloletnie plany inwestycyjne przygotowywane są w perspektywie co najmniej dwuletniej. Należy pamiętać, że im bardziej odległej perspektywy one dotyczą, tym ich wartość planistyczna jest większa. Dokument ten jest corocznie uaktualniany poprzez modyfikację i korektę jego zapisów oraz opracowywanie planu na nowy rok budżetowy.

Wieloletni Plan Inwestycyjny zawiera między innymi:

• Przewidywane dochody gminy;
• Prognozę wielkości niezbędnych wydatków;
• Oszacowanie wielkości środków, które mogą zostać przeznaczone na inwestycje;
• Całościowy plan inwestycji na dany okres;
• Plany realizacji poszczególnych inwestycji wraz z oszacowaniem środków finansowych przeznaczonych na ich realizację;
• Przewidywaną wielkość długu zaciąganego w celu realizacji założonych planów.

Korzyści płynące z utworzenia Wieloletniego Planu Inwestycyjnego:

• Umożliwienie realizacji założeń ujętych w Strategii Rozwoju Gminy;
• Ułatwienie prowadzenia stabilnej polityki inwestycyjnej gminy;
• Pomoc w ustaleniu optymalnej kolejności realizacji inwestycji;
• Stworzenie długofalowej analizy możliwości inwestycyjnych gminy;
• Analiza zadłużenia oraz zdolności kredytowej gminy;
• Umożliwienie kontroli wydatków inwestycyjnych samorządu;
• Pomoc w  zaplanowaniu budżetu rocznego gminy;
• Ułatwienie składania wniosków o dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej, do czego wymagane jest stworzenie WPI;
• Koordynacja działań poszczególnych podmiotów odpowiedzialnych za realizację inwestycji;
• Informowanie zarówno mieszkańców, jak i jednostek biznesu o planowanych przedsięwzięciach, co ułatwia im podejmowanie decyzji w zakresie inwestycji;
• Zwiększenie wiarygodności samorządu w zakresie planów rozwojowych;

Etapy tworzenia Wieloletniego Planu Inwestycyjnego:

1. Zebranie informacji o potrzebach inwestycyjnych gminy;
2. Usystematyzowanie potrzeb inwestycyjnych i wyznaczenie priorytetowych inwestycji;
3. Określenie źródeł finansowania inwestycji;
4. Ocena i wybór planów inwestycyjnych do realizacji;
5. Uzgodnienie planów inwestycji z budżetem gminy;
6. Stworzenie projektu WPI;
7. Zatwierdzenie projektu WPI.

Fundusze Unii Europejskiej

Unia Europejska należy do najbogatszych obszarów świata. W jej obrębie istnieją jednak ogromne nierówności wewnętrzne. Regiony Unii Europejskiej różnią się między sobą pod względem wielkości dochodu PKB, wskaźników zatrudnienia oraz szans rozwoju. Dlatego Unia Europejska realizuje politykę spójności, która ma na celu wspieranie działań prowadzących do wyrównania warunków ekonomicznych i społecznych we wszystkich jej regionach. Poprzez transfer funduszy z bogatszych państw członkowskich do uboższych krajów i regionów wspierana jest restrukturyzacja i modernizacja jej najmniej uprzywilejowanych obszarów. Fundusze europejskie wpływają na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Są więc zarówno narzędziem solidarności finansowej, jak i potężną siłą napędową integracji gospodarczej.

Unia Europejska utworzyła specjalne fundusze, których celem jest wspieranie realizacji działań mających na celu zrównoważony rozwój uboższych regionów i krajów należących do Unii. Są to:

• Europejski Fundusz Społeczny – służy osiągnięciu spójności gospodarczej i społecznej oraz uzyskaniu wysokiego poziomu zatrudnienia w Unii Europejskiej poprzez finansowanie działań w ramach pięciu obszarów wsparcia (aktywna polityka rynku pracy, przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, kształcenie ustawiczne, adaptacyjność i rozwój przedsiębiorczości, wyrównywanie szans kobiet na rynku pracy).
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – jego zadaniem jest zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionów należących do Unii Europejskiej. W szczególności fundusz ten udziela wsparcia inwestycjom produkcyjnym, rozwojowi infrastruktury, lokalnym inicjatywom rozwojowym oraz przedsiębiorstwom.
• Fundusz Spójności – jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska o dużym obszarze oddziaływania. Kryterium alokacji środków finansowych tego funduszu jest Produkt Narodowy Brutto na jednego mieszkańca nieprzekraczający 90% średniego poziomu UE.

Dotacje z Unii Europejskiej

Rozwój najmniej uprzywilejowanych obszarów jest jednym z głównych celów Unii Europejskiej, a fundusze unijne, które służą do realizacji tego zadania, stanowią ogromną szansę dla rozwoju gmin w Polsce.

Według danych Komisji Europejskiej dotyczących wykorzystania środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności opublikowanych w maju 2010 r., spośród wszystkich państw Unii Europejskiej Polska otrzymała największą kwotę funduszy. Wartość środków przekazanych przez Komisję Europejską przekroczyła 10,4 mld euro.

Niestety, w praktyce wiele gmin wciąż napotyka na poważne bariery w wykorzystywaniu funduszy unijnych. Zwykle wiążą się one z brakiem odpowiednich zasobów finansowych i kadrowych, z którymi borykają się gminy. W mniejszych urzędach brakuje pracowników dysponujących odpowiednimi kwalifikacjami, zasobami informacji i czasu, by móc zapewnić gminie odpowiednie wykorzystanie szans jakie niosą ze sobą fundusze Unii Europejskiej. Także ograniczone środki finansowe nie pozwalają na uzyskanie wsparcia ze strony wyspecjalizowanych firm doradczych.

Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju oferuje gminom pomoc w zakresie uzyskania dotacji z Unii Europejskiej. Polega ona na:

• Identyfikacji potencjalnych projektów mogących zyskać wsparcie finansowe ze strony Unii Europejskiej;
• Przygotowaniu niezbędnych dokumentów planistycznych;
• Pomocy w skompletowaniu odpowiedniej dokumentacji i załączników do wniosku;
• Podjęciu działań edukacyjno-szkoleniowych służących przyswojeniu przez pracowników gmin umiejętności sporządzania dokumentów planistycznych oraz projektów przedsięwzięć inwestycyjnych.

• Doborze odpowiedniego programu dotacji;
• Sporządzeniu wniosku o przyznanie dotacji zgodnego ze standardami Unii Europejskiej;

• Pośredniczeniu w kontaktach z instytucjami zarządzającymi funduszami dotacji;

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa gminnego. Plan uchwala rada gminy na podstawie wcześniej uchwalonego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Procedurę uchwalania planu i jego zawartości określa Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717).

Uchwalony plan składa się z części opisowej, zawierającej treść uchwały rady gminy oraz części rysunkowej, będącej załącznikiem do uchwały. Najważniejsze informacje zawiera część rysunkowa – mapa zazwyczaj w skali 1:1000 terenu, dla którego opracowano dany plan. Obszary o różnorodnym przeznaczeniu, jak np. obszar zabudowy mieszkaniowej, użytków rolnych, lasów itp. są zaznaczone na mapie różnymi kolorami i opisami literowymi.

Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala się, w zależności od potrzeb:

• przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnych funkcjach lub różnych zasadach zagospodarowania,
• linie rozgraniczające ulice, place oraz drogi publiczne wraz z urządzeniami pomocniczymi, a także tereny niezbędne do wytyczania ścieżek rowerowych,
• tereny przeznaczone do realizacji celów publicznych oraz linie rozgraniczające te tereny,
• granice i zasady zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie,
• zasady obsługi w zakresie infrastruktury technicznej oraz linie rozgraniczające tereny tej infrastruktury,
• lokalne warunki, zasady i standardy kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym również linie zabudowy i gabaryty obiektów, a także maksymalne lub minimalne wskaźniki intensywności zabudowy,
• zasady i warunki podziału terenów na działki budowlane,
• szczególne warunki zagospodarowania terenów, w tym zakaz zabudowy, wynikające z potrzeby ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i zdrowia ludzi, prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntów rolnych i leśnych,
• tereny, na których przewiduje się stosowanie systemów indywidualnych lub grupowych oczyszczania ścieków bądź zbiorników bezodpływowych,
• tymczasowe sposoby zagospodarowania, urządzania oraz użytkowania terenu,
• granice obszarów: zorganizowanej działalności inwestycyjnej, rehabilitacji istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej, przekształceń obszarów zdegradowanych.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (SUiKZP), najczęściej określane w skrócie jako studium uwarunkowań lub studium – dokument określający w sposób ogólny planowany sposób zagospodarowania całego terytorium gminy, zawierający informacje o położeniu obszarów przeznaczonych pod zabudowę i inne funkcje, o przebiegu głównych szlaków komunikacyjnych, terenów chronionych itp.

Studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego gminy jest, obok miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, aktem planowania przestrzennego gminy; nie jest aktem prawa miejscowego, więc nie zawiera przepisów powszechnie obowiązujących i nie może być podstawą do wydania żadnej decyzji administracyjnej; natomiast uznawany jest za akt kierownictwa wewnętrznego, więc jest aktem wewnętrznie obowiązującym w systemie organów gminy; w związku z tym wiąże wójta, burmistrza, prezydenta miasta przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy; określa politykę przestrzenną gminy; pełni trzy funkcje: kształtowanie i wykładnia polityki rozwoju przestrzennego gminy, koordynacja ustaleń planów miejscowych, promocja gminy na zewnątrz; sporządza się je dla całego obszaru gminy w granicach administracyjnych; podmiotem odpowiedzialnym za jego sporządzenie jest wójt, burmistrz bądź prezydent miasta; uchwala go rada gminy; składa się z części tekstowej i graficznej.

Studium przyjmowane jest jako uchwała rady gminy, nie posiada jednak rangi przepisu prawa miejscowego, stanowiąc jedynie podstawę do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest dokumentem poprzedzającym wykonanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W studium formułuje się zasady polityki przestrzennej miasta, wsi, jednostki osadniczej oraz integruje dokumenty programowe i wizje związane z rozwojem gospodarczym i społecznym jednostki osadniczej. Formy zapisu graficznego, tekstowego i tabelarycznego studium mają służyć technikom promocji walorów jednostki osadniczej kraju i za granicą. Studium nie jest prawem, ale zobowiązaniem władzy lokalnej do działań zgodnie z wyznaczonymi kierunkami. Stanowi więc zespół zapisów, ustalonych i uzgodnionych jako nienaruszalne uwarunkowania i kierunki zagospodarowania, przyjęte jako podstawa do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jednostki osadniczej. Dokument ten zawiera bardzo szeroki zakres informacji na temat środowiska naturalnego gminy, jej społeczności i gospodarki.

Przedmiotem studium są treści:

• związane ze stanem istniejącym, czyli diagnoza aktualnej sytuacji społeczno–gospodarczej jednostki osadniczej i uwarunkowań jej rozwoju dająca rozpoznanie obiektywnych okoliczności rozwoju
• określające kierunki rozwoju przestrzennego i zasady polityki przestrzennej, czyli podstawowe reguły działania w przestrzeni przyjęte przez samorządy lokalne.

Tryb opracowania i uchwalenia

1. uchwała rady gminy o przystąpieniu do sporządzania studium;
2. działalność właściwego dla obszaru gminy wójta (burmistrza, prezydenta miasta)
   • ogłoszenie o uchwale (w prasie, w obwieszczeniu, w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze)
   • ustanowienie co najmniej 21-dniowego terminu na składanie wniosków dotyczących studium
   • pisemne zawiadomienie organów doradczo-opiniodawczych
   • rozpatrzenie w/w wniosków
   • sporządzenie projektu
   • zaopiniowanie projektu przez właściwą komisję architektoniczno-urbanistyczną
   • uzgodnienie projektu z zarządem województwa
   • uzgodnienie projektu z wojewodą
   • zaopiniowanie przez:
     • starostę
     • gminy sąsiadujące
     • wojewódzkiego konserwatora zabytków
     • inne właściwe organy
   • wniesienie ewentualnych poprawek
   • ogłoszenie o wyłożeniu projektu (co najmniej 14 dni przed wyłożeniem)
   • wyłożenie projektu (na co najmniej 30 dni) i dyskusja publiczna o projekcie
   • ustanowienie co najmniej 21-dniowego terminu do wnoszenia uwag
3. uchwała rady gminy w przedmiocie przyjęcia studium
4. wójt (burmistrz, prezydent miasta) przekazuje uchwałę z załącznikami i dokumentami do oceny zgodności z przepisami prawa właściwemu wojewodzie